1. De VVD stelt 'religie' over EU ter discussie

Door onze redacteur Raymond van den Boogaard

De VVD worstelt met de mogelijke toetreding van Turkije tot de Europese Unie. Dat bleek tijdens de bijeenkomst van de partij-

DEN HAAG, 15 MAART. ,,Is dit mijn VVD? Een partij van knakenpoetsers, azijnpissers en xenofoben?'' Zó polemisch als voormalig VVD-europarlementariër Florus Wijsenbeek, thans voorzitter van de afdeling Den Haag, brachten maar weinig leden van de VVD-partijraad hun gevoelens zaterdag onder woorden.

Maar de gêne onder een aanzienlijk deel van het partijkader over de eurosceptische tonen waarmee de VVD de laatste tijd vaak vereenzelvigd wordt, was onmiskenbaar. Dat bleek vooral toen - in bedekte termen - de kwestie Turkije in de partijraad aan de orde kwam.

In het ontwerpmanifest voor de Europese verkiezingen van de VVD, dat de partijraad moest vaststellen, kwam het woord 'Turkije' niet voor, maar iedereen wist wat er bedoeld werd met de zinnen: ,,Bij een eventuele verdere uitbreiding van de EU verkrijgt een Europees land slechts kandidaatstatus wanneer het voldoet aan de politieke Kopenhagen-criteria. Pas daarna wordt een traject voor toetreding overeengekomen''.

Die formuleringen - naar verluidt vooral op instigatie van vice-premier Zalm in het manifest terecht gekomen - zijn erop gericht te voorkomen dat premier Balkenende eind dit jaar, als voorzitter van de Europese Unie, wellicht met Turkije afspraken maakt over onderhandelingen, terwijl dit land op dat moment nog niet voldoet aan alle criteria voor toetreding tot de EU. Dat de term 'Turkije' daarbij in het manifest niet viel, was volgens de wandelgangen van de partijraad het werk van fractievoorzitter Van Aartsen, die wél een principieel voorstander is van toetreding van Turkije.

Het was echter niet de antithese tussen de twee voorlieden van de VVD - de vice-premier en de fractievoorzitter in de Tweede Kamer - waarmee de partijraad zaterdag aan de slag moest. Het ging vooral om het wegpoetsen van een uitspraak van die partijraad zelf (vorig jaar september gedaan in Ermelo) dat Turkije helemaal geen lid van de EU dient te worden ,,omdat het geen Europees land is''.

Deze meer radicale benadering, in september aan de partijraad voorgelegd in het kader van het streven meer een 'discussiepartij' te zijn, moest nu aan het oog worden onttrokken. ,,Maar als we dat als partijraad hebben uitgesproken, kunnen we nu toch niet zonder discussie iets heel anders gaan beweren'', probeerde een afgevaardigde nog. Partijvoorzitter Jan van Zanen hield het debat echter kort en wist een verdere gedachtenwisseling over plaats en functie van de partijraad te vermijden.

De kwestie Turkije kwam wel inhoudelijk aan de orde. ,,Het gaat er niet om of wij ja of nee verliefd zijn op Turkije'', aldus Jules Maaten, lijsttrekker van de VVD bij de verkiezingen voor het Europees parlement in juni. ,,Sinds Turkije als kandidaat-lid is geaccepteerd, lígt het gewoon in Europa''. Tweede Kamerlid Van Baalen, binnen de VVD een van de eurosceptischer woordvoerders, sloot zich bij deze visie aan. Turkije geheel willen uitsluiten is in strijd met eerder aan dit land gedane toezeggingen en bovendien binnen de EU een kansloos standpunt, betoogde hij: ,,Het gaat in Europa ook om betrouwbaarheid, en als we nu andere dingen gaan roepen krijgen we niets binnen''.

Relatief het meest kritisch ten aanzien van de eerdere partijraad-uitspraak was partijprominent Gijs de Vries, die zijn eigen partij verweet eerder in strijd met de liberale waarden te hebben gehandeld: ,,Wij hebben als VVD gezegd dat Europa niet op religieuze waarden mag worden gebaseerd. Dus kan er ook geen sprake van zijn te zeggen dat Turkije 'geen Europees land is''.

En zo werd ten aanzien van Turkije de ontwerptekst van 'Europa, een liberaal project' aanvaard, met dank aan eurocommissaris Bolkestein, die onder die titel eens een artikel had geschreven. De partijraad voegde aan het manifest paragrafen toe over landbouw, immigratiepolitiek en buitenlands beleid - maar droeg niet bij aan radicalisering van het document. Rest de vraag wat de VVD gaat doen, wanneer het maken van afspraken tussen de EU en Turkije daadwerkelijk aan de orde komt. ,,Onze minister [Zalm] en onze staatssecretaris [Nicolaï] zullen dan pal staan'', verzekerde van Aartsen aan het eind van de dag. In ieder geval komt, naar Van Aartsens oordeel, de VVD nu reeds de eer toe ,,de religie van het uitbreidingsdenken ter discussie te hebben gesteld''.

2. Culturele geschiedenis van Europa
 

Cultuur binnen Europa speelt al vanaf het begin van de bepalingen van de grenzen van Europa een belangrijke rol. Diverse geloofsuitingen speelde in de vroegere jaren een rol bij wat de grenslijnen van Europa zouden zijn.

Religie

In de vroegere jaren werd Europa geografisch afgebakend door religie. Europa werd gezien als de oorsprong van het humanisme, het individualisme en de vrijheid. Religie wordt aangewezen als de fundamenten van Europa. Er bestaat een zekere samenhang tussen het christendom en de Europese eenheid. Het humanisme dat Europa sinds de renaissance domineert, is tot op zekere hoogte een gedeeltelijke versie van de christelijke Europese eenheid. Voor velen is het bovendien de opvolger van het christendom. Lange tijd zijn de grondslagen van de protestanten en de katholieken strijdig geweest met de Europese waarden als vrijheid van meningsuiting, gelijkheid en zelfbeschikkingrecht. Dit heeft veel strijd opgeleverd tussen beide religies. Het middeleeuwse Europa mag dan een christelijk fundament onder Europa hebben gelegd, maar in de afgelopen vier eeuwen is Europa, onder invloed van de verlichting, juist het toneel geweest van de vrijmaking van religieuze beperkingen en vergaande secularisatie.

Soevereiniteit

De Europese Unie is niet gebaseerd op een gemeenschappelijke taal, religie of zelfs geschiedenis. Het is er gekomen uit de vrije en vaste wil van mensen die begrepen dat de vrede alleen kon worden gehandhaafd door ieders lot aan elkaar te verbinden en door stukjes nationale soevereiniteit te offeren voor een hoger belang. Landen die toetreden tot de Europese Unie zijn bereid om hier een gedeelte van op te geven. Democratie, mensenrechten en een vrije markteconomie zijn de gemeenschappelijke waarden ervan. Sinds de jaren tachtig van de twintigste eeuw staan vraagstukken van de Europese cultuur en identiteit hoog op de agenda. In het verdrag van Maastricht (1992) werd uitdrukkelijk bepaald dat het Europese cultuurgebied de nationale en regionale diversiteit dient te respecteren.

Cultureel Europa
In het heden daagse Europa speelt de culturele sector een belangrijke rol gezien de talrijke sociale, economische en politieke implicaties ervan. Cultuur heeft altijd een belangrijke plaats gehad in het proces van de Europese integratie. Door het Verdrag van Maastricht kan de Europese Unie culturele acties organiseren voor het behoud, de verspreiding en de ontwikkeling van de cultuur in Europa. Het verdrag verplicht ook dat de EU rekening dient te houden met de culturele aspecten bij het beleid.

De Europese regeringen willen culturele uitwisselingen binnen Europa bevorderen door een zo groot mogelijk aantal mensen toegang tot cultuur te bieden. Zo wil de Europese regering de EU bevoegdheden op cultureel terrein verlenen. De EU stimuleert alle gelegenheden voor ontmoetingen en uitwisselingen tussen Europeanen om zo elkaars geschiedenis beter te leren kennen. De Unie wil een “gemeenschappelijke culturele ruimte” creëren voor alle Europeanen, maar ook de specifieke eigenschappen van de culturen bewaren

Europa is trots op haar culturele verscheidenheid . De EU wil de diversiteit in stand houden en stimuleren, en helpen om alle culturele uitingen voor iedereen toegankelijk te maken. Het gaat tegenwoordig niet meer om religie maar om het culturele erfgoed waaronder taal, films, literatuur, kunstnijverheid enzovoorts behoren. Zoals eerder genoemd valt dit onder de doelstellingen. Taaldiversiteit is een culturele en democratische hoeksteen van de EU. Het ondersteunen van taaldiversiteit is een van de hoofdbeginselen van de EU. De EU wil zich ook richten op de waarden van diversiteit buiten de EU. De EU wil door diverse middelen een bijdrage leveren aan de sociale ontwikkelingen wereldwijd.

Binnen de EU vormt cultuur een belangrijke economische sector gericht op vrije concurrentie en vrij verkeer binnen de interne markt. Hierbij wordt wel rekening gehouden met het specifieke eigen karakter van cultuuruitingen

3. De Rol van Religie bij Jongeren wereldwijd
Door Kris Compiet op 07/07/2011

Het percentage jongeren dat gelooft loopt sterk uiteen tussen verschillende landen. Waar de Franse jeugd over het algemeen vrij sceptisch tegenover het geloof staat, ontlenen de meeste Marokkaanse jongeren hun identiteit voor een groot deel aan religie. Hoe gelovig zijn jongeren wereldwijd en welke rol speelt religie in hun dagelijks leven? De Franse organisatie Fondapol (Fondation pour l’innovation politique) onderzocht dit in “World Youths 2011”  in 25 landen wereldwijd. Aan het onderzoek namen geen Nederlandse jongeren deel.

Van de Europese jongeren is 46% christelijk, tegenover 38% die niet gelooft dan wel agnostisch is. Onder Franse jongeren ligt het percentage dat niet gelooft een stuk hoger; bijna de helft (49%) typeert zichzelf als niet religieus of agnostisch, terwijl 28% christelijk is. Binnen Europa zijn de meeste christelijke jongeren te vinden in Italië (60%), Polen (70%) en Roemenië (76%). In Turkije is de islam de nummer een godsdienst; 86% van alle Turkse jongeren is moslim.

Voor jongeren kan religie een belangrijke rol spelen bij het vormen van hun identiteit. Naast opleiding, vrienden, familie en nationaliteit is religie een belangrijke factor die jongeren over de hele wereld maakt tot wie ze zijn. In welke mate jongeren hun identiteit ontlenen aan religie, verschilt per land. 92 % van de Marokkaanse jongeren geeft aan dat religie een belangrijke factor is die bijdraagt aan hun identiteit. Onder Franse en Duitse jongeren ligt dit percentage een stuk lager: voor slechts 21% van de Fransen en 23% van de Duitsers is religie belangrijk voor hun identiteit. Zij ontlenen hun identiteit meer aan vrienden of familie.

Het aanhangen van een geloof betekent niet hetzelfde als de bereidheid er tijd aan te besteden. Waar maar liefst 70% van de Poolse jongeren aangeeft christelijk te zijn, wil de meerderheid (61%) niet teveel tijd steken in religie. In tegenstelling tot jonge Europeanen (24%), Canadezen (26%) en Australiers (26%) die niet echt bereid zijn tijd te besteden aan religie, besteden jongeren uit India (68%), Zuid Afrika (72%) en Marokko (90%) hun tijd graag aan religieuze activiteiten. In de vroegere communistische naties zijn de jongeren het minst geïnteresseerd in religieuze vrijetijdsbesteding: 22% in China en slechts 13% in Rusland.

4. Een korte geschiedenis van het ontstaan van de islam

De islam is één van de jongste wereldgodsdiensten. Het ontstond pas in het begin van de zevende eeuw toen de profeet Mohammed (ca. 570-632) het geloof van Abraham onder zijn volk, de Arabieren, introduceerde. De god van de islam, Allah, is dus dezelfde als die van de Joden en de Christenen, maar dan onder een andere naam. Na de dood van Mohammed verspreidde dit nieuwe geloof zich in zeer korte tijd over Klein-Azië en de noordkust van Afrika.

Geschiedenis van de islam in Europa

Spanje

De islam kwam voor het eerst in Europa voor in Spanje. In 710 riep een Visigothische nobele troepen uit Afrika te hulp omdat hij na de dood van de koning Vitiza de troon van zijn opvolger, de door een Senaat gekozen Rodrigo, betwistte. Tengevolge stak in de nacht van 27 op 28 april 711 ene Tariq ibn Ziyad met ongeveer 7.000 manschappen over naar het Iberische schiereiland. Daar zag hij onmiddellijk mogelijkheden en terwijl hij opstoomde naar Sevilla vroeg hij om versterkingen. Die kreeg hij in de vorm van nog eens 5.000 man. Met die in totaal 12.000 man wist hij het leger van de nieuwe Visigothische koning te verslaan, mede omdat enkele nobelen en aanhangers van het erfrecht van de zonen van Vitizia op het moment van de confrontatie naar de andere kant overliepen. Vervolgens stoomde Tariq op naar Toledo, waar hij alweer werd geholpen door de Vizianen en hij vervolgens als verrassing de heerschappij van het kalifaat van Damascus uitriep. Daarna werd deze snel uitgebreid over het hele schiereiland, behalve in Asturiës, waar Moorse troepen in 722 bij Covadonga werden tegengehouden. Ook de aspiraties van het kalifaat van Al-Andalus om nog verder naar het noorden op te trekken werden gefrustreerd door Karel Martel tijdens de beroemde Slag bij Poitier (732). Vanaf de tiende eeuw liepen de Moorse gebieden in Spanje langzamerhand steeds meer terug naar het zuidelijke Andalusië.

Het Ottomaanse rijk

Al in de tiende eeuw was de bevolking van Anatolië overgegaan op de islam. Sindsdien waren er meerdere conficten geweest met het machtige Byzantium, dat daar invloed uitoefende. Rond 1300 begon die te verzwakken. Het gebied was toen opgedeeld in emiraten. Één van die emiraten werd geleid door Osman I, die zijn gebied politiek en strategisch organiseerde. Daarmee legde hij de basis voor een uitbreiding van de macht van zijn emiraat gedurende de eeuw, die daarop volgde. In 1345 vonden al de eerste veroveringen op het Europese vasteland plaats, door Sultam Murat I. In 1385 viel Sofia, in 1387 Thessaloniki, en in 1389 leek zich met de Slag op het Merelveld de weg naar de rest van de Balkan te openen. Deze opmars werd echter in 1396 door de Slag bij Nicopolis tijdelijk afgestopt. Maar nadat in 1453 Constantinopel -het huidige Istanbul- werd ingenomen kroonde sultan Mehmet I zich daar als 'Rooms keizer', een titel die niet erkend werd in West-Europa. De stad werd wel daarmee de hoofdstad van het Ottomaanse rijk, dat daarna alleen maar nog meer zou groeien.

Expansiedrift in Europa

De expansiedrift van de Ottomanen bleek nog niet bevredigd en het rijk bleef aan alle kanten gebiedsuitbreiding zoeken. In 1480 kreeg het zelfs enige tijd de stad Otranto, in Italië, in handen. Ook het katholieke Hongaarse koninkrijk werd na de Slag bij Mohacs in 1526 ingenomen, wat de weg vrij maakte voor een belegering van Wenen in 1529. Dit werd echter door de kou en de pest al gauw afgeblazen. Ook aan de kust van Spanje, waar sinds 1492 de Moren geheel waren verjaagd, deden de sultans enkele aanvallen. In 1558 werden o.a. de Balearen veroverd. Tijdens de Slag bij Lepanto (1571), waar de beroemde Spaanse schrijver Cervantes als militair aan deelnam, moesten de Ottomanen door de Spanjaarden worden afgeslagen. Niet lang daarvoor hadden ze al tijdens het beleg van Malta een zware nederlaag te verduren gehad (1565).

De invloed van de ontdekkingen op de Ottomaanse macht

Toch bleef de positie van de Ottomanen mede dankzij onderlinge twisten van de christelijke Europese machten in het oostelijke Middellandse Zeegebied onaantastbaar. Ze konden dan ook hoge tol opleggen aan westerse zeelieden, die handel dreven met Azië. Dit was de uiteindelijke reden waarom er alternatieve routes werden gezocht en men de route om de zuidkust van Afrika zou ontdekken (1488). De idee om via het westen naar de ’Indieën’ te varen, leidde daarbij tot de ontdekking van Amerika in 1492. Het feit dat nu Europa vele overzeese gebieden kon koloniseren en het zwaartepunt van de handel steeds meer naar het westen verschoof, was één van de belangrijkste oorzaken van het uiteindelijke verval van het Ottomaanse rijk, dat nog wel in 1571 Cyprus en in 1669 Kreta veroverde.

Terugdringing en stagnatie

Na de eerste poging Wenen te veroveren volgde in 1638 een tweede beleg. Ook deze had geen succes. Maar het leidde wel uiteindelijk tot een definitieve terugdringing van de Ottomanen, eerst met de Grote Turkse oorlog (1683-1699), waarmee o.a. Hongarije dat toen 150 jaar lang onder Turks juk had geleefd werd bevrijd, en later met de Russisch-Turkse oorlog (1686-1700). Daarna wisten de Ottomanen Europa nooit meer verder binnen te dringen.

Het heden van de islam in Europa

Sinds de terugdringing van het Ottomaanse rijk zijn er in gebieden in de Balkan vele moslimsenclaves achtergebleven, waaronder in Bosnië-Herzegovina, Kosovo, Macedonië en Albanië, ongeveer 7 miljoen in aantal. Ook in Bulgarije en Griekenland is er sprake van een islamitische minderheid, net zoals in Europees Rusland, waar ongeveer 25 miljoen mensen het geloof belijden. Dat het mohammedaanse Turkije een Europees deel heeft behoeft geen uitweiding.

Immigratie

Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw zijn met de immigratie van gastarbeiders veel mensen uit o.a. Turkije en Marokko naar de welvarende Europese landen gegaan. De Europeanen wilden in hun carrièreplanning een stapje hogerop en de vervelende klusjes wilde daardoor niemand meer doen. Turken, Marokkanen en ook ´gastarbeiders’ uit andere landen, zagen dat als een kans om uit een economisch slechte situatie in eigen land te kruipen. Door de enorme groei van die immigratie in de decennia, die daarop volgden, zijn de meesten zich steeds meer thuis gaan voelen, omdat men de familie naar het nieuwe land kon overhalen en er in de grote steden hele wijken ontstonden voor bepaalde nationaliteiten, met eigen winkels en tempels. Curieus is daarbij dat bijvoorbeeld een stad als Berlijn inmiddels na Istanbul en Ankara de derde stad in de wereld is geworden, waar de meeste Turken wonen. Op dit moment is van de bevolking van de hele Europese Unie 3% moslim (ongeveer 16 miljoen), als resultaat van de immigraties.

Het belang van de immigratie voor het moderne Europa

Door de sexuele revolutie en de anti-conceptiemiddelen zijn het aantal geboortes in verhouding tot de bestaande bevolking afgenomen, wat een omgedraaide leeftijdspyramide ten gevolge heeft gehad. Dit betekent dat er steeds meer ouderen zijn, en minder jongeren, die ze met hun afgedragen belastingen en pensioen-premies zouden kunnen onderhouden. Dit is één van de redenen waarom bijna alle regeringen in de E.U. de pensioengerechtigde leeftijd willen verhogen.

Voor het voortbestaan van Europa is immigratie op dit moment dus nog steeds van groot belang. Er zijn echter zwartdenkers, die immigratie associëren met islam. Deze beweren dat als we zo doorgaan Europa van binnen uit zal worden overspoeld en dat de totale islamisering dan slechts een kwestie van tijd is. Deze angst heeft vooral te maken met de terroristische aanslagen in New York van 2001 en de problemen met de derde generaties van moslim-immigranten, die nog steeds vaak een partner uit het thuisland kiezen en maar matig integreren in de Europese samenleving.

Immigratie is altijd een heikel punt geweest, maar het is iets wat al eeuwenlang bestaat. Landen als de Verenigde Staten, Israël en Australië, die op dit moment een meer selectieve immigratiepolitiek toepassen, zijn er groot door geworden. In Europa, van oudsher juist met een emigratieverleden, is immigratie echter nog vrij nieuw. Daarom is het een kwestie van mentalisatie en de juiste informatie. Volgens een onderzoek schijnt het dat in 2017 in Rotterdam de allochtonen daar de meerderheid zullen zijn. Maar niet allemaal zullen dat dan moslims zijn, omdat er sprake is van maar liefst 160 verschillende nationaliteiten, waarbij vooral juist Surinamers een meerderheid zullen uitmaken. In Spanje bijvoorbeeld is de overgrote meerderheid van de immigranten Zuid-Amerikaans. En met de openstelling van de grenzen in de E.U. zijn de nieuwe immigranten steeds meer mensen uit Oost-Europa.

De toekomst van de islam in Europa

Natuurlijk hoeven we er geen (hoofd)doekjes om te winden: de islam heeft zich in Europa geworteld en zal zeker verder groeien. Het is echter absoluut niet zo dat die groei zo snel zal gaan dat Europa binnen 25 jaar democratisch overgenomen zal worden door de moslims, zoals sommige onheilsprofeten ons voorspiegelen. Daarbij wordt dan graag gesproken over een wereldwijd complot, waaraan miljoenen moslims bewust deelnemen en die gebaseerd is op gezinsplanning. Integendeel, moslimfamilies in Europa worden juist kleiner, ingegeven door dezelfde redenen als waarom moderne Europeanen steeds minder kinderen hebben. Wat wel duidelijk is, is dat de islam binnen Europa aan een zelfbewustwordingsproces bezig is. Deze levenswijze zal zeker in de toekomst een sterke maatschappelijke plaats innemen en ook politiek zijn mannetje staan. Europese landen zijn tenslotte democratieën en daarin hebben zelfs minderheden een stem. De vraag is of de islam binnen Europa (en daarbuiten) daardoor niet op den duur zal evolueren, zoals ook het christendom dat in de loop der eeuwen heeft gedaan, noodgedwongen door de ontdekkingen en een ander perspectief op het wezen van de mens. De islam zal zeker moeten humaniseren om hier te kunnen overleven. Daar ligt ook een taak voor de Europese politiek, die dan zeker wat minder ambivalent zal moeten optreden dan tot nu toe.

5. EU-ministers: Europa moet meer doen voor godsdienstvrijheid
10/03/12, 14:48  − bron: ANP

De Europese Unie moet meer opkomen voor bedreigde en onderdrukte religieuze minderheden elders in de wereld. Dat stelden de ministers van Buitenlandse Zaken van de EU na overleg in Kopenhagen.
 

Het gaat daarbij niet in de laatste plaats om de vervolging van christenen in de Arabische regio, benadrukte minister Uri Rosenthal zaterdag.

Hij ondersteunde het idee van zijn Oostenrijkse collega Michael Spindelegger voor een soort systeem van vroegtijdige waarschuwing. De Europese diplomatieke dienst EDEO zou meteen alarm moeten slaan als de vrijheid van godsdienst wordt bedreigd.

Als gevolg van de Arabische Lente is in sommige landen de invloed van extremistische moslims toegenomen, waardoor religieuze minderheden acuut gevaar lopen, stelde Spindelegger.
 

6. SP en CU vinden elkaar in Europese strijd om godsdienstvrijheid

Leonoor Kuijk, Straatsburg − 28/03/12, 18:51

© EPA. Koptische christenen in Egypte protesteren nadat hun kerk in brand is gestoken.

Het Europees Parlement brengt soms partijen bijeen die elkaar in Den Haag niet zo snel zouden opzoeken. Zo trekken de SP en de ChristenUnie samen op om aandacht voor godsdienstvrijheid te vragen in landen waarmee de EU hulp- of handelsrelaties heeft.

'Godsdienstvrijheid is voor mij de koningin van de vrijheden. Een samenleving met godsdienstvrijheid is een samenleving waarin recht en respect domineren. Als daaraan wordt getornd, zie je dat ook de vrijheid van meningsuiting onder druk komt te staan, of de vrijheid van geweten."

Van Dalen en De Jong
Europarlementariër Peter van Dalen komt in alle vroegte een van de bars van het Europees Parlement in Straatsburg binnen. Het is een drukke week vol debatten en stemmingen, maar Van Dalen (ChristenUnie) en collega-Europarlementariër Dennis de Jong (Socialistische Partij) hebben tijd gemaakt voor een onderwerp dat hun politieke leven bepaalt: godsdienst.

Als De Jong een paar minuten later aanschuift, begroeten de mannen elkaar hartelijk. Hun samenwerking kwam drie jaar geleden toevallig tot stand. Vlak na hun installatie ontdekten hun politieke assistenten dat beide mannen lid zijn van dezelfde kerk (de Protestantse Kerk in Nederland) en dezelfde ambitie hadden: een Europa dat zich in de rest van de wereld sterk maakt voor de vrijheid om zelf voor een levensbeschouwing te kiezen, of daarvan af te zien.

"Van de ChristenUnie sta je daar misschien niet van te kijken", zegt Dennis de Jong. "Ik heb hiervoor als ambtenaar bij het ministerie van buitenlandse zaken gewerkt, waar ik mij ook met godsdienstvrijheid bezighield. Ik ben ook op dat onderwerp gepromoveerd", verklaart De Jong. "Godsdienstvrijheid is belangrijk omdat het andere fundamentele rechten raakt. Maar ook omdat een levensbeschouwing mensen zelf zo diep raakt. Dat ik hier in Straatsburg zit, heeft alles met mijn geloof te maken."

Onpartijdig
De Jong wil meteen het misverstand wegnemen dat de twee erop uit zouden zijn om christenen meer te willen beschermen dan aanhangers van andere godsdiensten. "Die huiver bestond aanvankelijk ook in de buitenlandse dienst van de Europese Unie. Toen wij voorstelden om Europa in haar buitenlands beleid meer aandacht te laten vragen voor godsdienstvrijheid, werd binnen die dienst meteen benadrukt dat de EU onpartijdig moet zijn.

Ze waren bang dat de Europese Unie haar geloofwaardigheid zou verliezen wanneer die als een soort verdediger van christenen over de hele wereld te boek zou komen te staan. Het is waar dat het vaak christenen zijn die worden onderdrukt. Maar dat is zeker niet overal en altijd het geval. Ik merk dat de buitenlandse dienst inmiddels ziet dat ze heus de vinger kan leggen op geweld tegen religieuze gemeenschappen, zonder dat ze haar autoriteit verliest."

Meer interesse
Van Dalen: "Wij hebben in januari 2010 een groot debat georganiseerd. Mensen van allerlei fracties, ook de liberalen, bleken ons streven te steunen. Vanaf dat moment heb ik gemerkt dat de chef van de buitenlandse dienst, Catherine Ashton, zich ook persoonlijk voor dit onderwerp is gaan interesseren.

Ik zag dat aan de e-mails en brieven die ik met haar heb uitgewisseld. Maar ook bij haar werknemers is nu veel meer aandacht voor godsdienstvrijheid. Dat is echt een mooi resultaat als gevolg van druk uit het Europees Parlement."

Van Dalen: "Maar we hoeven natuurlijk niet op Ashton te wachten. We kunnen ook zelf aan de slag. Ik zit voor het Europarlement in de India-delegatie. Het EU-handelsverdrag met India, waarover nu wordt onderhandeld, wordt een van de grootste handelsverdragen ooit in de geschiedenis. Het gaat over meer dan 200 miljard euro op jaarbasis.

Er zijn veel mensen - ook Europarlementariërs - die zeggen: 'Joh, laten we nou eerst maar gaan handelen. Dan komt onder invloed van de economie de vrijheid vanzelf'. Ik zie het precies andersom.

Ik vind dat we vanaf het begin moeten zorgen dat de rechten van religieuze minderheden, maar ook zaken als kinderarbeid, goed geregeld zijn. In India is dat moeilijk te bespreken. Het is een groot land. Of je nu mensen van de regering spreekt of van het parlement, de politici vormen daar een gesloten blok. Kennelijk hebben ze met elkaar afgesproken om de non trade issues, zoals ze genoemd worden, buiten het debat te houden."

CU en SP
De ChristenUnie en de SP zitten in het politieke spectrum ver uit elkaar. Ook letterlijk zitten ze in het 753 leden tellende Europees Parlement op de uiterste flanken van het halfrond. De ChristenUnie heeft er een plaats in de fractie van Europese Conservatieven en Hervormers. Onder meer de Britse Conservatieven en uiterst conservatieve partijen uit Polen en Tsjechië maken deel uit van deze politieke groep.

De SP maakt onderdeel uit van de fractie Europees Unitair Links, een fractie van (voormalige) communistische, marxistische, zeer linkse en links-populistische partijen. Van Dalen: "Wij hebben elkaar in onze strijd voor godsdienstvrijheid gevonden. Als ik naar andere onderwerpen kijk, denk ik dat de SP, vooral in Den Haag, kritischer is over Europa en de euro dan wij."

Religions for Peace
Debatten en hoorzittingen in het parlement organiseren ze samen maar ook ieder voor zich. Zoals een debat met de organisatie Religions for Peace. De Jong: "Die organisatie was volstrekt onbekend bij de dienst van Ashton. Terwijl wij daar op Buitenlandse Zaken in Nederland subsidie aan verleenden, omdat we dat zo'n goede club vonden. Ze zetten raden op om het begrip tussen godsdiensten te bevorderen.

Deze mensen zijn heel praktisch ingesteld. Ze laten bijvoorbeeld humanitaire hulp verrichten door moslims aan christenen en andersom. Een bijeenkomst met deze organisatie in Brussel was duidelijk een eyeopener voor Ashton. Haar dienst heeft nu zelf een directe relatie met deze club."


Vredesgesprekken Midden-Oosten
Ashton is ook EU-vertegenwoordiger bij de vredesbesprekingen voor het Midden-Oosten onder leiding van het zogenoemde kwartet. Behalve de EU zijn dat de Verenigde Staten, Rusland en de Verenigde Naties. De Jong hoopt dat deze nieuwe inzichten ook doorwerken in de vredesgesprekken.

"Het is goed dat we deze vredesbesprekingen aan staatshoofden ophangen. Het is zeker niet mogelijk om het probleem in het Midden-Oosten op te lossen door alleen te kijken naar de imams en de rabbijnen. Maar je kunt ze wel een rol laten spelen in het begeleiden van het proces. Kerken en moskeeën hebben een heel fijnmazig netwerk in een land."

Ministers van buitenlandse zaken
De mannen stellen vast dat ook de 27 EU-ministers van buitenlandse zaken, die maandelijks in Brussel onder leiding van Ashton vergaderen, langzamerhand open staan voor het onderwerp. In het verslag van hun laatste vergadering wordt bijvoorbeeld de overgangsregering van Egypte, waar aanslagen tegen christelijke Kopten zorgen baren, opgeroepen om onderzoek te doen naar recent geweld 'waaronder dat tegen religieuze gemeenschappen'.

In datzelfde verslag staat dat de EU-landen binnenkort een resolutie aannemen tegen geweld tegen religieuze minderheden. De EU-bazen Herman Van Rompuy en José Manuel Barroso kwamen deze week met een korte gezamenlijke verklaring waarin ze stellen dat ze 'de recente gewelddadige aanvallen op religieuze gemeenschappen in en buiten Europa ernstig veroordelen'.

Ze schrijven verder dat vrijheid van geweten, de vrijheid van godsdienst en het respect voor het individu fundamentele waarden zijn in de EU en dat de EU 'doorgaat deze waarden te bevorderen'.

Hulpgelden
Van Dalen: "We hebben al veel bereikt. Maar we moeten ervoor blijven knokken. De afgelopen jaren is de druk op met name christenen in Pakistan, Nigeria, Noord-Korea en Egypte enorm toegenomen. Voor godsdienstvrijheid zet ik graag Europese instrumenten in als handelsverdragen of hulpgelden.

Europa betaalt bijvoorbeeld 500 miljoen euro per jaar om Egypte te ontwikkelen. Dan wil ik wel zien dat op het gebied van godsdienstvrijheid meer inspanningen worden geleverd. Lukt dat niet, dan valt er met mij best te praten over het bevriezen van hulp.

Een mensenrechtenadvocaat uit Pakistan, die vorige week bij me was, zei dat ook: Als Pakistan ongevoelig blijft om de blasfemiewet aan te passen, die gelovigen van alle richtingen treft, stop dan maar een poosje met dat hulpgeld."

De Jong: "Dat blijft een duivels dilemma want als je uit een land wegtrekt , ben je ook je voelhoorns kwijt. Maar ik vind dat mensenrechten een grotere rol moeten spelen in het Europese buitenlandse beleid."
 

7. 'Anti-christelijke sfeer Europa door agressieve secularisatie'

Er is binnen de Europese Unie (EU) sprake van een anti-christelijke sfeer, zo stelt Eimert van Middelkoop, voormalig minister van Defensie. Volgens de ChristenUnie-politicus worden mensen in Europa behandeld als "economische middelen". Daarom zou de Europese samenleving gereorganiseerd moeten worden op basis van christelijke waarden. "Ons continent heeft nog steeds behoefte aan het evangelie," zei Van Middelkoop vrijdag tijdens een conferentie over individualisme.

Bisschop Michael Nazir-Ali zei tijdens diezelfde conferentie dat de christelijke waarden van Europa zijn uitgehold vanwege agressieve secularisatie. Volgens de bisschop zouden begrippen als individualisme en diversiteit niet losgekoppeld moeten worden van hun christelijke wortels. Ze zouden alleen begrepen kunnen worden vanuit het gezichtspunt van het christendom. "Diversiteit zou moeten worden gezien vanuit christelijke gastvrijheid in plaats van multiculturalisme, dat heeft geleid tot de scheiding en isolement van gemeenschappen," vertelt Nazir-Ali.

Oplossingen
Volgens hem zijn christenen in Europa momenteel "slecht voorbereid" om anderen effectief te overtuigen in het openbare leven. "We zouden een gemeenschap moeten zijn die van Jezus houdt, maar ook de uitdagingen van het openbare leven begrijpt. We zijn goed in het bestrijden van het kwaad, maar we zijn niet zo goed in het bedenken van constructieve oplossingen om problemen aan te pakken. Dit is een kans om een doorbraak in ons denken te maken dat model zou kunnen staan voor de hele wereld."

Andrea Minichiello Williams zegt namens de Britse organisatie Christian Concern (CC), dat streeft naar een terugkeer naar het christelijk geloof, dat het voor christenen niet genoeg is om te pleiten voor christelijke waarden maar daar op grond van hun christelijke grondslag ook werk van te maken. Williams streeft er dan ook naar dat christenen samenwerken om de christelijke waarden van Europa veilig te stellen. "We zouden een coherent, samenhangend plan moeten samenstellen om onze stem te doen klinken," aldus Williams.

28-11-2011 | auteur: Jeffrey Schipper | copyright: www.cip.nl

8. Moslims in de Balkan, gastvrij, verdraagzaam, niet strenggelovig.

 

In de Balkan wonen veel moslims. In Bosnië-Herzegovina zijn vier op de tien mensen moslim, in Macedonië iets meer dan drie op de tien en in Bulgarije iets meer dan één op de tien. In Albanië en Kosovo is de meerderheid moslim (zeven op de tien mensen). Dat is meer dan in elk ander land in Europa. In Bosnië-Herzegovina zijn de meeste Bosniërs moslim.

Amina (11 jaar) is een Bosnisch moslimmeisje. “Ik woon in Ilidza, een stadje vlak naast Sarajevo, de hoofdstad van Bosnië en Herzegovina. Mijn familie is moslim of Bosniak, maar er wonen ook veel Kroaten en Serviërs in het land. Om de verschillen tussen die drie groepen draait eigenlijk alles in dit land. Een tijdje geleden was er oorlog en vanaf die tijd worden die verschillen alsmaar groter.” Zo hebben de drie groepen elk hun eigen feesten. “De Bosniërs vieren ieder jaar het Suikerfeest aan het eind van de vastenmaand ramadan.”
De oorlog waar Anima over spreekt, heeft plaatsgehad tussen 1992 en 1995. De Kroaten in Bosnië-Herzegovina zijn rooms-katholiek, de Serviërs oosters-orthodox. Toch hebben de oorlog en de onderlinge ‘verschillen’ weinig met religie te maken, des te meer met oude vetes tussen de volken in haar land

De meeste moslims in de Balkan zijn niet strenggelovig. Dat kun je aan hun uiterlijk zien. Je zult daar zelden een moslimvrouw op straat zien rondlopen met haar gezicht bedekt. Strenggelovige vrouwen bedekken hun gezicht als ze naar buiten gaan. Ook zul je daar niet veel moslimmannen met baarden zien. Strenggelovige moslimmannen hebben vaak wel een baard. In Albanië praktiseren de meeste moslims zelfs niet eens. Dat wil zeggen: ze gaan op vrijdag niet naar de moskee, ze vasten niet tijdens de vastenmaand ramadan, ze bidden niet, enzovoort.

9. Zware bom ontmanteld in Noord-Ierland

Door: redactie −28/04/12, 21:50

© FOTO EPA.

In Noord-Ierland is een zware bom ontdekt. Het explosief van 250 kilo is onschadelijk gemaakt. Als het was ontploft 'zou iedereen binnen 50 meter zijn omgekomen en iedereen binnen 100 meter zwaargewond zijn geraakt', liet de chef van de Noord-Ierse politie zaterdag weten.

© FOTO EPA.

Volgens de politie was de bom waarschijnlijk het werk van katholieke terroristen. Het explosief was verstopt in de laadruimte van een bestelbusje, dat was geparkeerd op een weg bij de grens met Ierland.

Ook in de Noord-Ierse hoofdstad Belfast werd een bom ontdekt. Die zat onder een geparkeerde auto. Ongeveer 70 huizen werden ontruimd. De bom is onschadelijk gemaakt. In een katholieke wijk van Belfast werden wapens en munitie in beslag genomen.

Noord-Ierland maakt deel uit van Groot-Brittannië. Tientallen jaren lang ging het gebied gebukt onder geweld. Katholieke bewegingen als de IRA streefden naar aansluiting bij Ierland, protestanten wilden 'Ulster' juist onder Brits bestuur houden. Duizenden mensen kwamen om het leven. Sinds een vredesakkoord in 1998 is het relatief rustig, maar de laatste jaren groeit de angst voor een nieuwe geweldsgolf.

10. Moet God nog wel meespreken op het binnenhof?

Hans Goslinga −03/03/12, 20:44

Fractievoorzitter van de SGP Kees van der Staaij (R) en Elbert Dijkgraaf.© anp

columnOver enkele weken verschijnt er een boek onder de titel 'Hoe God verdween uit de Tweede Kamer'. De theoloog en historicus Eginhard Meijering beschrijft hierin 'de ondergang van de christelijke politiek'.

Ik heb het boek nog niet gelezen, maar het lijdt geen twijfel dat het de nodige discussie zal losmaken, al was het maar vanwege de stelligheid die uit de titel en ondertitel spreekt. Alsof het met de partijen die zich christelijk noemen al afgelopen is. Dat is niet zo. Niettemin, er zijn redenen genoeg het proces van achteruitgang te dramatiseren.

In de eerste plaats omdat de christelijke partijen een sterk stempel hebben gedrukt op de Nederlandse politiek in de 20ste eeuw, in de tweede plaats omdat nog onduidelijk is wat er voor in de plaats zal komen, mochten zij zoals Meijering veronderstelt 'geruisloos verdwijnen'. Wat ten minste kan worden vastgesteld is dat de dominantie van katholieken en protestanten, verenigd in het CDA, niet meer vanzelfsprekend is. In de jaren negentig stonden ze voor het eerst lange tijd buitenspel, maar in het eerste decennium van de 21ste eeuw heroverden ze hun spilpositie. Het bracht de conservatief Heldring in 2009 tot de waarneming dat de christelijke partijen 'meer bestand zijn tegen de nood der tijden dan de partijen wier aardse doelen al grotendeels zijn bereikt'.

Zoals de doodsvoorspellingen telkens weer voorbarig bleken, gold dat nu ook voor Heldrings waarneming. Het CDA verloor bij de verkiezingen van 2010 twintig zetels en niet een van die zetels kwam terecht bij de twee andere christelijke partijen, de ChristenUnie (die zelf een zetel verloor) en de SGP. De uitslag leek een perfecte uitdrukking van het overwegend seculiere karakter van Nederland. Al in de jaren negentig peilde het Sociaal en Cultureel Planbureau dat nog maar twintig procent van de bevolking vond dat God op het Binnenhof moest kunnen meespreken. Dat nu twee van de christelijke partijen ondanks hun geringe getal meer of minder invloed hebben op het regeringsbeleid zou dan ook als een ironie kunnen worden opgevat.

Voor de SGP is het zelfs voor het eerst dat zij een voet in het machtscentrum heeft sinds ze in 1918 werd opgericht om het anti-papisme stem te geven. Vergaande politiek-ideologische conclusies kunnen daar niet aan worden verbonden, in de zin dat op de rechterflank een conservatief-christelijk blok zou ontstaan met de kans op een tweedeling in Nederlandse politiek. Een jaar geleden opperde ik die mogelijkheid, maar de feiten tonen dat de heterogeniteit groter is dan de homogeniteit. Zoals zo vaak is ook deze coalitie er een van redderen, en veeleer de uitdrukking van strategische overwegingen dan van een weloverwogen of zelfs intuïtieve ideologische afslag.

Het kabinet-Rutte past in het beeld van de patstelling waarin de westerse democratieën verkeren nu de opbouw van de materiële welvaart blokkeert en door de globalisering stappen terug nodig zijn. De populistische partijen die deze realiteit ontkennen, doen het goed; de traditionele partijen hebben het moeilijk, omdat zij niet weten welke kant het op moet. Niet alleen het CDA gaat het slecht af, maar ook de PvdA en zelfs de VVD, die lang niet zo groot is geworden als zij tien jaar terug nog verwachtte.

In de op- en neergang van de christen-democratie zit dus ook een conjunctureel element, maar door de secularisatie is de ijzeren voorraad aan kiezers wel structureel slinkend, waardoor de terugval steeds groter wordt. Is dat proces te keren? Vooral de protestanten kijken nog altijd met afgunst en hoop naar de Verenigde Staten, waar de naoorlogse sprong naar welvaart en moderniteit niet gepaard is gegaan met ontkerkelijking en secularisatie. In de jaren zestig, toen deze processen hier in een stroomversnelling raakten, was er in Amerika zelfs sprake van groeiende religiositeit, vooral van evangelische bewegingen. Maar blijven de VS nog lang uit de pas bij Europa?

In het jongste nummer van het blad Foreign Affairs beschrijven de politicologen David Campbell en Robert Putnam op basis van onderzoeken hoe vooral onder jonge Amerikanen de secularisatie de laatste jaren spectaculair toeneemt. Het aandeel van de onkerkelijken was decennialang stabiel tussen de vijf en zeven procent. In de jaren negentig steeg het naar twaalf procent, vorig jaar liep het verder op naar negentien procent. Van de Amerikanen onder de dertig jaar, de millenniumgeneratie, geeft op dit moment een derde op zich niet aan een religie te willen binden.

Deze generatie is niet anders gewend dan dat religie en politiek nauw verknoopt zijn. Dit proces kwam in de jaren tachtig sterk op als reactie op de moderniteit van abortusvrijheid, vrije seks en afwijzing van het gezin. Voor veel twintigers, schrijven Campbell en Putnam, staat religie gelijk aan republikeins, intolerant en homofoob. De wetenschappers trekken hieruit de conclusie dat vermenging van godsdienst en politiek voor beide slecht uitpakt. In de politiek treft dit verschijnsel vooral de Republikeinse partij, die de afgelopen jaren een conservatief-christelijke partij is geworden.

Deze uitkomsten hebben voor de Nederlandse politiek een beperkte betekenis, al lijkt het erop dat het effect dat Campbell en Putnam beschrijven bij de laatste verkiezingen vooral de ChristenUnie parten heeft gespeeld. Door het problematiseren van homoseksualiteit lukte het de partij niet in te breken in de sociale vleugel van het CDA. Van breder belang is het gegeven dat ook in Amerika, vijftig jaar later, de secularisatie lijkt ingezet. Een voorname oorzaak daarvan, het binnenvoeren van God in de politiek, biedt zowel de kerken hier als de christelijke partijen stof tot nadenken.

Naam: Eva Martens

Leeftijd: 29 jaar

Studeert Theologie aan de RU

Ons hoofdonderwerp is Religie in Europa, hoe zou u dit omschrijven?

Nou, ik denk dat er grote verschillen zijn binnen Europa. Bijvoorbeeld in Oost-Europa groeit de kerk heel erg, en dat komt mede doordat het geloof daar natuurlijk een tijd verboden is geweest. En ook in Zuid-Europa is het iets wat nog heel erg leeft, zeker op het platteland. Maar in West-Europa, Nederland, Duitsland, Denemarken etc, zie je dat het geloof heel erg afneemt

Denkt u dat geloof en armoede samengaan?

Of er een direct verband tussen geloof en armoede bestaat durf ik niet te zeggen, wat je wel ziet is dat secularisatie een grote rol speelt. De vraag naar vrijheid van meningsuiting, geloof en de ontwikkeling van het individu zijn in de West-Europese landen een sterke factor als het gaat om de afname in religie, maar of armoede daar direct invloed op heeft denk ik niet.

Dus de verschillen binnen Europa komen doordat we in sommige delen (zoals Nederland) van Europa het belang van vrijheid van het individu boven Religie stellen?

Deels klopt dat ja, wat er in met name Zuid-Europa meespeelt is het verlangen naar iets hogers, iets wat het onverklaarbare kan verklaren. En ik denk dat wij in West-Europa teveel rationeel denken om daar gevoelig voor zijn.

De kerk was in de geschiedenis een ontzettend machtig apparaat, en dan met name in de Middeleeuwen. Nu is dat natuurlijk een stuk minder, maar denkt u dat de kerk nog een vorm van zeggenschap heeft binnen Europa?

Wederom is er een verschillen binnen Europa, in Zuid-Europa en Oost-Europa toch wel. Zowel indirect als direct denk ik ook, want Rome is in Italië en daar zit dus de paus. En ik denk dat wat de paus zegt toch wel echt serieus genomen wordt door gelovige. En dan met name over de omgang met andere geloven en gedragsregels. Natuurlijk is het niet zo dat de kerk nog steeds een wetgevende of uitvoerende macht heeft, dus in dat opzicht is het eigenlijk meer indirect dan direct.